Βασίλης Ξανθόπουλος, ο μεγάλος Έλληνας Αστροφυσικός

Ο διάσημος φυσικός S. Chandrasekhar (Βραβείο Nobel 1983) συνομιλεί με τον Βασίλη Ξανθόπουλο (αριστερά)

Στις 27-11-1990 η δολοφονική σφαίρα εστέρησε από την Ελλάδα και τον κόσμο της θεωρητικής αστροφυσικής από τη λαμπρή επιστημονική παρουσία του Βασίλη Ξανθόπουλου στα 39 του χρόνια, στο ζενίθ της ακαδημαϊκής του σταδιοδρομίας.

Ο Βασίλης Κ. Ξανθόπουλος (Δράμα 1951 – Ηράκλειο 1990) ήταν Έλληνας φυσικομαθηματικός, από τους κορυφαίους ειδικούς στη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας.

Γεννήθηκε στη Δράμα, σπούδασε Μαθηματικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, από όπου αποφοίτησε με άριστα το 1973, και έπειτα ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Εκεί υπήρξε μαθητής του μεγάλου Σουμπραμανιάν Τσαντρασεκάρ (βραβείο Nobel Φυσικής 1983), γνωστού από το ομώνυμο Όριο Chandrasekhar, και πήρε μάστερ το 1976 και το διδακτορικό του στη Φυσική το 1978. Δίδαξε και εργάστηκε ως ερευνητής στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ Μοντάνα, Σύρακιουζ, Χάρβαρντ και Σικάγου καθώς επίσης, στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ στη Γερμανία και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Από το 1983 και μέχρι τον θάνατό του ο Βασίλης Ξανθόπουλος ήταν καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, όπου διετέλεσε και πρόεδρος τμήματος (1987-90) σε ηλικία μόλις 35 ετών.

Συνεισέφερε στη μελέτη των συγκρουόμενων επίπεδων βαρυτικών κυμάτων. Μαζί με τον Τσαντρασεκάρ ανακάλυψαν μία ακριβή λύση για τη σύγκρουση αυτή, κατά την οποία τα βαρυτικά κύματα αλληλεπιδρούν μη γραμμικά και δημιουργούν στη ζώνη αλληλεπιδράσεως μια καμπυλωμένη περιοχή του χωροχρόνου που είναι τοπικώς ισομετρική προς το Κενό Kerr. Η λύση αυτή ονομάζεται σήμερα «λύση Chandrasekhar-Ξανθόπουλου για συγκρουόμενο επιπεδο κύμα». Επίσης, ασχολήθηκε με θέματα Μαθηματικής Φυσικής, ιδίως σχετιζόμενα με την επίλυση μη γραμμικών διαφορικών εξισώσεων που βέβαια χρειάζονται πολύ στη Γενική Σχετικότητα.

Συνέγραψε πάνω από 50 πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες και το μικρό εκλαϊκευτικό βιβλίο «Περί αστέρων και Συμπάντων» (Πανεπ.Εκδόσεις Κρήτης, 1η έκδ. 1986, 8η έκδ.2004). Μέχρι τον θάνατό του συνεργαζόταν επιστημονικά και συνδεόταν φιλικά με τον Τσαντρασεκάρ, ο οποίος τον είχε επισκεφθεί στην Κρήτη αρκετές φορές. Ο Ξανθόπουλος υπήρξε και πολύ καλός πανεπιστημιακός Δάσκαλος, με εξαιρετικά μεγάλη μεταδοτικότητα.


Η έρευνα και η διδασκαλία του Βασίλη Ξανθόπουλου διακόπηκαν πρόωρα, όταν δολοφονήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 1990 την ώρα που δίδασκε τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών για την εκτέλεση πολύπλοκων αλγεβρικών υπολογισμών, σε αίθουσα τερματικών του κεντρικού Η/Υ του Πανεπιστημίου Κρήτης. Στην ίδια επίθεση δολοφονήθηκε και ο Στέφανος Πνευματικός, ενώ τραυματίσθηκε σοβαρά στο χέρι ο καθηγητής του ΑΠΘ Σωτήριος Περσίδης. Η σπάνια αυτή τραγωδία είχε συνταράξει τότε την ελληνική κοινωνία. Ο δολοφόνος, μεταπτυχιακός φοιτητής Γ. Πετροδασκαλάκης, δεν συνελήφθη ποτέ και στις 9 Ιουλίου 1991 το σώμα του βρέθηκε κρεμασμένο από ένα δένδρο 500 μέτρα από το εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος στα όρια νομών Λασιθίου και Ηρακλείου από το βοσκό Γεώργιο Τρευλάκη: είχε αυτοκτονήσει. Ο συνάδελφος του Ξανθόπουλου, Κρητικός φυσικός και γνωστός συγγραφέας Γιώργος Γραμματικάκης ξεκίνησε από τότε εκστρατεία ευαισθητοποίησης για το ζήτημα της οπλοκατοχής στην Κρήτη. Επίσης, ο καθηγητής Γιώργος Γιατρομανωλάκης έγραψε ένα είδος μυθιστορήματος εμπνευσμένο από το γεγονός.

Προς τιμή του Βασίλη Ξανθόπουλου το μεγάλο αμφιθέατρο της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης ονομάσθηκε «Αμφιθέατρο Βασίλη Ξανθόπουλου». Επίσης, καθιερώθηκε να προκηρύσσεται κάθε χρόνο από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας «Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας Β. Ξανθόπουλου - Σ. Πνευματικού» στη μνήμη τους, η απονομή του οποίου γίνεται από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Εκτός από αυτό το βραβείο, που δίνεται σε Έλληνες επιστήμονες ανεξαρτήτως ειδικότητας και ηλικίας, υπάρχει και το διεθνές "Xanthopoulos Award", θεσμοθετημένο επίσης από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας και απονεμόμενο μία φορά κάθε τρία χρόνια από την General Relativity and Gravitation Society σε επιστήμονα κάτω των 40 ετών που έχει «εξέχουσα (κατά προτίμηση θεωρητική) συνεισφορά στο πεδίο της βαρυτικής Φυσικής». Το βραβείο αυτό, που συνοδεύεται από χρηματικό ποσό περίπου 10.000 δολαρίων ΗΠΑ, έχει απονεμηθεί μέχρι σήμερα στους Δημήτριο Χριστοδούλου, Gary Horowitz και Carlo Rovelli.


Μια μικρή λίστα των δημοσιεύσεων του Βασίλη Ξανθόπουλου:

Demetrios B. Papadopoulos and Basilis C. Xanthopoulos, Tomimatsu–Sato electrovacuum cosmic string solutions for =2 interacting with gravitational waves, J. Math. Phys. 36(8) 4248 (01 Aug 1995)

Basilis C. Xanthopoulos and Thomas Zannias, Kantowski–Sachs metrics with source: A massless scalar field, J. Math. Phys. 33(4) 1415 (01 Apr 1992)

Basilis C. Xanthopoulos and Thomas Zannias, Kantowski–Sachs metrics with source: A conformally invariant scalar field, J. Math. Phys. 33(4) 1420 (01 Apr 1992)

Basilis C. Xanthopoulos and Thanassis E. Dialynas, Einstein gravity coupled to a massless conformal scalar field in arbitrary space-time dimensions, J. Math. Phys. 33(4) 1463 (01 Apr 1992)

Dmitry V. Gal'tsov and Basilis C. Xanthopoulos, A generating technique for Einstein gravity conformally coupled to a scalar field with Higgs potential J. Math. Phys. 33(1) 273 (01 Jan 1992)

Basilis C. Xanthopoulos and Thomas Zannias, The gravity of three-forms, J. Math. Phys. 32(9) 2459 (01 Sep 1991)

Basilis C. Xanthopoulos, Linear perturbations of plane polarized plane waves. II. The Einstein–Maxwell perturbations, J. Math. Phys. 32(7) 1866 (01 Jul 1991)

Basilis C. Xanthopoulos and Thomas Zannias, The uniqueness of the Bekenstein black hole, J. Math. Phys. 32(7) 1875 (01 Jul 1991)

Basilis C. Xanthopoulos, Linear perturbations of plane polarized plane waves. I. The absence of purely incoming perturbations, J. Math. Phys. 30(11) 2626 (01 Nov 1989)

Taxiarchis Papacostas and Basilis C. Xanthopoulos, Collisions of gravitational and electromagnetic waves that do not develop curvature singularities,J. Math. Phys. 30(1) 97 (01 Jan 1989)

Sotirios Persides and Basilis C. Xanthopoulos, Some new stationary axisymmetric asymptotically flat space-times obtained from Painlevé transcendents, J. Math. Phys. 29(3) 674 (01 Mar 1988)

Basilis C. Xanthopoulos, Perfect fluids satisfying a less than extremely relativistic equation of state, J. Math. Phys. 28(4) 905 (01 Apr 1987)

Basilis C. Xanthopoulos, The initial value problem for colliding gravitational and hydrodynamic waves, J. Math. Phys. 27(8) 2129 (01 Aug 1986)

Basilis C. Xanthopoulos, Exterior spacetimes for rotating stars J. Math. Phys. 22(6) 1254 (01 Jun 1981)

C. Hoenselaers, William Kinnersley, and Basilis C. Xanthopoulos, Symmetries of the stationary Einstein–Maxwell equations. VI. Transformations which generate asymptotically flat spacetimes with arbitrary multipole moments, J. Math. Phys. 20(12) 2530 (01 Dec 1979)

Abhay Ashtekar and Basilis C. Xanthopoulos , Isometries compatible with asymptotic flatness at null infinity: A complete description, J. Math. Phys. 19(10) 2216 (01 Oct 1978)

Basilis C. Xanthopoulos, Exact vacuum solutions of Einstein's equation from linearized solutions, J. Math. Phys. 19(7) 1607 (01 Jul 1978)

Robert Geroch and Basilis C. Xanthopoulos, Asymptotic simplicity is stable, J. Math. Phys. 19(3) 714 (01 Mar 1978)

Chandrasekhar, S. and Xanthopoulos, B. C. (1985a). On colliding waves in the Einstein–Maxwell theory, Proc. Roy. Soc. A, 398, 223–259.

Chandrasekhar, S. and Xanthopoulos, B. C. (1985b). On the collision of impulsive gravitational waves when coupled with fluid motions, Proc. Roy. Soc. A, 402, 37–65.

Chandrasekhar, S. and Xanthopoulos, B. C. (1985c). Some exact solutions of gravitational waves coupled with fluid motions, Proc. Roy. Soc. A, 402, 205–224.

Chandrasekhar, S. and Xanthopoulos, B. C. (1986a). On the collision of impulsive waves when coupled with null dust, Proc. Roy. Soc. A, 403, 189–198.

Chandrasekhar, S. and Xanthopoulos, B. C. (1986b). A new type of singularity created by colliding gravitational waves, Proc. Roy. Soc. A, 408, 175–208.

Chandrasekhar, S. and Xanthopoulos, B. C. (1987a). On colliding waves that develop time-like singularities: a new class of solutions of the Einstein–Maxwell equations, Proc. Roy. Soc. A, 410, 311–336.

Chandrasekhar, S. and Xanthopoulos, B. C. (1987b). The effect of sources on horizons that develop when plane gravitational waves collide, Proc. Roy. Soc. A, 414, 1–30.

Chandrasekhar, S. and Xanthopoulos, B. C. (1988). A perturbation analysis of the Bell–Szekeres space-time, Proc. Roy. Soc. A, 420, 93–123.
ΒΙΒΛΙΑ

S. Chandrasekhar, Basilis C. Xanthopoulos, The Mathematical Theory of Black Holes and of Colliding Plane Waves, Selected Papers, Vol 6, University of Chicago Press; (February 1991)
ΑΝΑΦΟΡΕΣ

A. Ranganathan, Transmutation from One Form to Another, The Interaction of Colour and the Elements, Some Scientific and Aesthetic Considerations.